Wanneer mag je scheiden?

Om te mogen scheiden moet een huwelijk, zoals de wet voorschrijft, duurzaam ontwricht zijn. Hiermee wordt bedoeld dat de toestand waarin het huwelijk verkeert en waarin een van beide partijen het onmogelijk vinden om verder met elkaar te leven. Als dus een van de twee in het verzoekschrift tot echtscheiding zegt dat het huwelijk duurzaam is ontwricht en dat motiveert, is dat een reden voor de rechter om de scheiding toe te wijzen en zal hij dit niet al te veel toetsen. Voor een huwelijk zijn nu eenmaal twee mensen nodig, als de een niet meer wil dan houdt dit in principe op. Een echtscheidingsprocedure kan daarom hooguit worden gerekt, maar nooit van een kant worden gestopt.
Wat precies de oorzaken zijn van de ontwrichting van het huwelijk, en wie daarmee de schuldige is, doet er niet toe in de procedure bij de rechtbank. Je hoeft ook niets te bewijzen. Dat de schuldvraag geen rol speelt voor de rechter ervaren mensen soms onrechtvaardig. Bij het toekennen van alimentatie bijvoorbeeld, of bij het bepalen van de hoogte van de alimentatie, gaat het uitsluitend over de behoeft en draagkracht. Dat degene die alimentatie eist zelf schuldig is aan de scheiding, is voor de rechter geen reden om alimentatie te weigeren.

Welke vormen van scheiding zijn er?

Normale echtscheiding

bij een echtscheiding wordt het huwelijk beëindigd. Alle juridische banden die jij en je partner hebben zullen worden verbroken. Je kunt natuurlijk wel daarna opnieuw met iemand anders trouwen of een geregistreerd partnerschap aangaan.

Scheiding van tafel en bed

Bij een scheiding van tafel en bed blijven de echtgenoten volgens de wet getrouwd. Door de scheiding van tafel en bed gelden bepaalde rechten en plichten die verbonden zijn aan het huwelijk niet meer. Een scheiding van tafel en bed is een oplossing als iemand om godsdienstige of financiële redenen geen echtscheiding wil.
Ben je gescheiden van tafel en bed en wil je nu definitief uit elkaar, dan kun je de rechter vragen om het huwelijk te ontbinden. Na de ontbinding van het huwelijk is deze definitief geëindigd en kunnen jij en je ex-partner opnieuw trouwen of een  geregistreerd partnerschap aangaan.

Flitsscheiding

In de wet is bepaald dat een huwelijk kan worden omgezet in een geregistreerd partnerschap. Daarvoor is het voldoende dat men zich meld bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van de woonplaats van een van de partijen. De omzetting vind plaats door het opmaken van de akte door de ambtenaar van de burgerlijke stand in het register van geregistreerde partnerschappen, hierdoor eindigt het huwelijk. Vervolgens kan het geregistreerd partnerschap worden beëindigd met wederzijds goedvinden.

Zowel voor de omzetting van het huwelijk in een geregistreerd partnerschap, als de beëindiging met wederzijds goedvinden is het inschakelen van de rechter niet nodig. De echtgenoten/partners doen er genoeg aan om zich te wenden tot de ambtenaar van de burgerlijke stand. Wel dient de beëindigingsovereenkomst tenminste door een advocaat of een notaris ondertekent te worden. Op deze wijze zou een huwelijk zelfs binnen een dag kunnen worden beëindigd.

Weliswaar maakt de flitsscheiding een snelle ontbinding van het huwelijk mogelijk, maar door middel van een gemeenschappelijk verzoek tot echtscheiding kan ook op korte termijn (enkele weken) ontbinding van het huwelijk worden bereikt. Hiervoor hoef je dus niet de oneigenlijk route via het geregistreerd partnerschap te volgen.

Nietig verklaren van het huwelijk

In tegenstelling tot de echtscheiding en de ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed, leidt de nietigverklaring niet tot de verbreking van het huwelijk, maar houdt deze verklaring in dat het huwelijk nooit heeft bestaan. Nietigverklaring van het huwelijk komt zelden voor.

Enkele gevallen waarin nietigverklaring kan worden gevorderd zijn:

• De andere echtgenoot was nog met een ander getrouwd.
• De ambtenaar van de burgerlijke stand was niet bevoegd.
• De vereiste getuigen waren niet bij de huwelijkssluiting aanwezig.
• Het huwelijk is onder ernstige bedreiging gesloten.
• Een van de echtgenoten was geestelijk gestoord, hij mag nietigverklaring vorderen zolang hij nog niet zes maanden met de ander heeft samengewoond nadat de gestoordheid was opgehouden.
• Een van de echtgenoten had nog niet de voor het huwelijk vereiste minimumleeftijd bereikt, tenzij de leeftijd inmiddels in bereikt of de te jonge vrouw zwanger is geworden.
• De vereiste toestemming van een derde (ouder of curator) niet aanwezig is.
• Er een te nauwe relatie van bloed- of aanverwantschap aanwezig is.
• Er sparen was van een schijnhuwelijk, dit bij bijvoorbeeld toelating krijgen tot Nederland.

Enkele gevallen waarin nietigverklaring niet kan worden toegepast zijn:

• De andere echtgenoot blijk geestelijk gestoord te zijn.
• Er heeft nooit geslachtsgemeenschap plaatsgevonden.
• De man is impotent en de vrouw krijgt een kind van een ander.
• Geslachtsgemeenschap is niet mogelijk door de gesteldheid van de man of de vrouw.
  

In deze en andere gevallen moet men echtscheiding vorderen, wanneer men het huwelijk wil beëindigen.

De gevolgen van nietigverklaring zijn:

• Er is nooit gemeenschap van goederen geweest, dus boedelscheiding is niet nodig.
• Er is geen alimentatieplicht jegens degene met wie men gehuwd is geweest.
• Er zijn geen erfrechtelijke aanspraken op de ander.

Scheiden en het buitenland

Een Nederlandse rechter mag altijd de echtscheiding uitspreken voor een echtpaar met de Nederlandse nationaliteit. Of dat echtpaar nou in Nederland of in het buitenland woont. Het ligt anders als er een buitenlander bij het huwelijk betrokken is. Dan is de Nederlandse rechter niet altijd bevoegd.

Een van beide heeft de Nederlandse nationaliteit
Een Nederlandse rechter mag zich over een echtscheidingsverzoek buigen als op het moment van het verzoek de Nederlander zes maanden in Nederland woont of als de buitenlander twaalf maanden in Nederland woont. Om te spreken van een Nederlandse woonplaats is niet voldoende dat iemand in het bevolkingsregister staat ingeschreven op een Nederlands adres. Het gaat om een adres waar hij of zij ook echt regelmatig verblijft en te bereiken is.

Beiden hebben een andere nationaliteit dan de Nederlandse
Een Nederlandse rechter mag de echtscheiding uitspreken als een van hen twaalf maanden in Nederland woont. Een Duitser die al een jaar in Nederland woont zou dus in Nederland kunnen scheiden van een Francaise die in Frankrijk woont.

Waar moet het echtscheidingsverzoek ingediend worden?
Het echtscheidingsverzoek moet naar de rechtbank van de plaat waar de verzoeker woont of werkelijk verblijft. Als de verzoeker niet in Nederland of verblijft, moet het verzoek naar de rechter van de woonplaats van de andere echtgenoot(ook al is die niet de verzoeker). Als beiden in het buitenland wonen, dan moet het verzoek aan de rechtbank in Den Haag worden gericht. Dit laatste geld voor Nederlandse echtparen die in het buitenland wonen.

Volgens welk recht wordt de scheiding uitgesproken?
Een scheiding in Nederland hoeft niet per definitie volgens Nederlands recht uitgesproken te worden. Een buitenlands echtpaar waarvan beide echtgenoten dezelfde nationaliteit hebben kan in Nederland scheiden volgens het recht van het land van herkomst. Dat echtpaar kan ook kiezen voor een scheiding volgens het Nederland recht. Als het echtpaar een gemeenschappelijke nationaliteit heeft, maar een van beiden heeft geen maatschappelijke band meer met het land van herkomst, dan wordt er alleen buitenlands recht toegepast aks ze dat allebei willen. Als de partners een verschillende nationaliteit hebben, spreekt de rechter Nederlands recht.

Gevolgen van de scheiding voor een buitenlander
Een scheiding kan vervelende gevolgen hebben voor de mensen die in het kader van gezinshereniging naar Nederland zijn gekomen. Zij hebben de eerste drie jaar dat ze in Nederland zijn een zogeheten afhankelijke verblijfstitel of afgeleid verblijfsrecht. Die afhankelijke verblijfstitel vervalt als de relatie binnen drie jaar verbroken wordt. Het is afhankelijk van het individuele geval of het verblijf in Nederland dan alsnog kan worden voortgezet. Als de relatie na drie jaar verbroken wordt kan iemand met zo'n afhankelijke verblijfstitel een zelfstandige verblijfsvergunning voor bepaalde tijd aanvragen. Na vijf jaar kan iemand een zogeheten reguliere verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd aanvragen. Voor het verlenen van beide verblijfsvergunningen stelt de vreemdelingendienst een aantal eisen.

Erkenning van de Nederlandse scheiding in het buitenland
Als een Marokkaans of Turks echtpaar in Nederland scheidt volgens Nederlands recht, wordt die scheiding niet automatisch erkend in het land van herkomst. Daar kan men het echtpaar nog gewoon als getrouwd blijven beschouwen. Om zo'n geval moet iemand dus ook in het land van herkomst een echtscheidingsprocedure doorlopen.

Erkenning in Nederland van een scheiding die in het buitenland is uitgesproken
Nederland erkent een buitenlandse scheiding als zij is uitgesproken door een rechte of andere autoriteit die volgens het recht is dat land bevoegd is een scheiding uit te spreken en als er een behoorlijke procedure heeft plaatsgevonden. Dat laatste betekent dat de partij die niet om de scheiding gevraagd heeft voldoende is voldoende gehoord moet zijn. Is niet aan deze voorwaarden voldaan maar heeft de wederpartij wel ingestemd met de scheiding of zich erbij neergelegd, dan wordt de scheiding ook erkend. Een echtscheiding door een eenzijdige verklaring van de man dat hij zijn vrouw verstoot, erkent Nederland ook niet, tenzij aan vier voorwaarden is voldaan:

• De verstoting moet buiten Nederland zijn gebeurd

• Wettig zijn in het land waarvan de man de nationaliteit heeft

• Rechtsgevolg hebben in het land waar hij de verstoting uitsprak

• De vrouw moet ermee hebben ingestemd of zich erbij hebben neergelegd
  

Vanwege die eerste en derde voorwaarde wordt een verstoting op een buitenlandse ambassade in Nederland niet erkend. Als aan een van deze voorwaarden niet is voldaan, erkent Nederland de scheiding door verstoting niet.